Het schip met joodse vluchtelingen werd teruggestuurd naar Europa. De meesten werden tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoord.

Voor 937 Joodse vluchtelingen uit het Derde Rijk, was de enkele reis met het schip “St. Louis” van de haven van Hamburg naar Amerika de laatste kans om zichzelf van een tragisch lot te redden. Voor deze reis betaalden ze een vermogen. Ze voelden zich opgelucht toen ze de Duitse haven verlieten. Maar wat bleek toen het schip de haven van Miami bereikte? De Amerikaanse grenswachter stuurde de kapitein een duidelijke boodschap: “St. Louis’ schip mag hier niet aanmeren, of in een andere haven van de Verenigde Staten.” Na een paar weken zwerven, moesten ze terugkeren naar Europa.

Er zijn helaas diverse belangengroepen die Polen de samenwerking met de Duitsers willen verwijten. Sommige berichten zijn volledig verzonnen, en anderen zijn verdrietig en echt. Onder de Poolse bevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er mensen geweest die met de Duitsers samen zweerden, Joden voor geld aangaven of zelfs met hen vermoordden. Dit neemt echter niet weg dat de Poolse regering (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Franse regering) nooit heeft besloten tot enige officiële vorm van collaboratie met de Duitse nazi-indringers.

Mein Feld ist die Welt! – was de motto van de Duitse rederij HAPAG (Hamburg-Amerikanische Packetfahrt-Actien-Gesellschaft), die 27 mei 1847 werd opgericht. Eén van de luxeschepen was St. Louis, die regelmatig tussen Duitsland en VS voer. Gelanceerd in 1925, het schip had een danszaal, een zwembad, uitstekende restaurants, bars en geweldige eersteklas hutten. Het orkest maakte de lange reis aangenaam voor de passagiers.

Normaalgesproken maakten de rijke toeristen, zakenlieden, actrices, schrijvers en NSDAP-leden gebruik van HAPAG-diensten. Op 13 mei 1939 kwamen echter andere passagiers aan boord. Het waren de Joodse vluchtelingen: mannen, vrouwen en kinderen. Veel van hen waren direct vanuit de Duitse concentratiekampen gestuurd waar ze na de gebeurtenissen van Kristallnacht terechtkwamen.

Dit maakte deel uit van de “Schoonmaak” campagne die werd uitgevoerd door de autoriteiten van het Derde Rijk. De vluchtelingen moesten 800 DM voor eerste klasse of 600 DM voor tweede klasse betalen. Daarbij kwamen nog de kosten van de visa en een “aanvullende vergoeding”. Voor veel van hen was dat het laatste spaargeld.

Toen St. Louis op de volle zee voer, en het grondgebied van het Derde Rijk achter zich liet, waren alle passagiers opgelucht. Ze dachten dat ze gered waren. De cruise was ook niet anders dan de andere reizen van dat schip. En kapitein Gustav Schröder instrueerde de bemanning om joden te behandelen zoals alle andere passagiers. Ze kregen drankjes en verfijnde gerechten geserveerd. De kinderen mochten in het zwembad spetteren en de dames op de dekken van het schip zonnen. De kapitein Gustav Schröder was een tegenstander van het nazi regime. Hij stond religieuze inzittenden toe in de restaurantruimte te bidden. De Duitse bemanning gedroeg zich beleefd. Dit werd door twee auteurs Max Morgan-Witts en Gordon Thomas in het boek ‘Voyage of the Damned‘ beschreven. Volgens de passagiers van St. Louis heerste er een ‘zorgeloze atmosfeer’ en een gevoel van veiligheid, dat – helaas – illusoir bleek te zijn.

Federico Laredo Brú verandert de immigratiewet

De Joden wisten niet dat een paar dagen voor hun vertrek de president van Cuba Federico Laredo Brú de immigratiewet veranderde. Alle toeristische vergunningen werden geannuleerd. Vanaf nu mochten alle buitenlanders op het grondgebied van Cuba verblijven na het verkrijgen van een speciale goedkeuring van de regering. Bovendien moesten ze nog 500 dollar ophoesten. Ondertussen lieten de Duitsers Joden slechts 10 DM p.p. meenemen, wat gelijk stond aan 4 dollar. St. Louis stond in de vroege ochtend op 27 mei 1939 in de haven van Havana en de passagiers zaten vast. Slechts 22 vluchtelingen werden toegelaten wat vermoedelijk te danken is aan een paar invloedrijke Amerikanen en hoge steekpenningen. Nadat de Cubaanse president de wet voor de andere 900 passagiers handhaafde, voer het schip verder naar de VS.

Roosevelt zegt nee

Voor de kust van Florida werd het schip tegengehouden door de Amerikaanse grenswacht. De immigratiedienst sprak uit dat het schip niet mag aanmeren in Miami of in geen andere haven van de VS. Roosevelt was ook onwrikbaar. De belangrijkste rede om de vluchtelingen niet toe te laten was de angst dat de Joden de Amerikaanse begroting te veel zouden belasten. Er waren immers mensen die geen Engels spraken, ook kinderen en ouderen mensen. De Joden, die in staat waren om te werken, werden ook als bedreiging gezien. Omdat ze de Amerikanen de banen zouden innemen. Men moet niet vergeten dat er na de grote crisis in jaren dertig, hoge werkloosheid heerste. Ongeveer 30 miljoen Amerikanen zaten zonder werk. De schuld voor deze situatie werd opgelegd aan de immigranten die voor lagere uurtarieven werkten. De meeste Amerikanen waren tegen de liberalisering van de immigratiewet en Roosevelt moest aan de naderende verkiezingen denken.

Gruwelijk lot

Het laatste initiatief van de kapitein Schröder is in Canada genomen. De passagiers hebben echter hetzelfde antwoord gehoord als in Cuba en de VS. De kapitein en de bemanning hadden geen andere keuze dan terugkeren naar Duitsland. Een langer verblijf op het schip kon een humanitaire crisis veroorzaken omdat de voedsel- en zoetwatervoorzieningen langzaam opraakten.
Uiteindelijk werd er een oplossing gevonden. De vluchtelingen werden door Frankrijk, Groot-Brittannië, België en Nederland opgenomen. Het meest veilige land was Groot-Brittannië. Vier maanden later brak de oorlog uit en de vervolging van de Joden nam alleen toe. De meeste werden naar de Duitse concentratiekampen in het bezette Polen gestuurd. Daar wachtte hen een gruwelijk lot.