De snelle soldaat – Edward Rydz

De geschiedenishandboeken, zoals wij die ons vanuit school herinneren, zijn vaak geschreven in een reeks van saaie feiten, data en soms meningen die door de jaren heen veranderen. Maar achter hen schuilen zich sensationele gebeurtenissen en gepassioneerde mensen. Wat gebeurde er op de achtergrond tijdens de Tweede Wereldoorlog? Chantage, spionage en contraspionage op ongekende schaal… Verhalen over agenten of dubbelagenten voor wie zelfs James Bond of Ethan Hunt zich niet zouden schamen. Het onderstaande verslag gaat over de Poolse opperbevelhebber, Edward Rydz, één van de meest mysterieuze en controversiële personages in de Poolse geschiedenis.

De geschiedenis wordt door de winnaars is geschreven. De waarheid wordt heel vaak verborgen omdat het lastig is om haar aan het grote publiek te presenteren. Daarom moeten we voorzichtig zijn met het beoordelen van het levensverhaal van deze soldaat. Zijn leven werd bepaald door de volgende feiten.

Zijn afkomst

Rydz kwam niet uit de rijke adelijke familie. Dit hoefde natuurlijk niet te betekenen dat hij geen kans had op een politieke carrière, hij was niet de enige politicus wiens levenspad van de sociale onderklasse naar de hogere klasse leidde. Vermeldenswaard is hier Wincenty Witos, de drievoudige premier van Polen. Edward Rydz was een onwettig kind wiens vader vlak voor zijn dood met de moeder van de toekomstige maarschalk trouwde. Nadat de moeder de jongen had verlaten, zorgde zijn grootvader voor de jongen, maar het was was bekend dat hij het kind geen toekomst zou kunnen geven. Dankzij de hulp van de lokale docenten kon Edward Rydz zijn grootste droom verwezenlijken: studeren aan de Kunstacademie in Krakau.

Aan het einde van zijn middelbare schoolopleiding sloot hij zich aan bij de socialistische organisatie voor jongeren genaamd ‘Straal’ (in het Pools ‘Promień‘). Later werd hij lid van een onafhankelijkheidsorganisatie ‘Wedergeboorte’ (in het Poolse ‘Odrodzenie‘ – de naam van de organisatie doelt op de wedergeboorte van Polen dat 123 jaar lang opgedeeld was tussen drie landen). Deze organisatie voerde zelfs militaire oefeningen uit. In 1908 nam hij deel aan het ‘Bond van Actieve Strijd’ (in het Pools ‘Związek Walki Czynnej‘ – ZWC). In die tijd besloot hij om zijn carrière aan de politieke activiteiten toe te wijden.

Rond deze tijd is ook zijn pseudoniem ontstaan ‘Snel’ (in het Pools ‘Śmigły‘). Zijn collega’s hadden veel originele pseudoniemen, zoals: Donder (‘Grzmot‘), Knal (‘Huk‘), Brzęk (‘Gerinkel‘), er waren ook bijnamen van wapenschilden. Hij had geen wapenschild, maar hij was fit. Bovendien barstte hij van energie, dus ‘Śmigły‘ als pseudoniem was zeer toepasselijk.

Persoonsverheerlijking 

Op 11 mei 1935, aan de vooravond van de dood van Józef Piłsudski, riep de maarschalk Edward Śmigły-Rydz op voor een gesprek. De details van dit gesprek zijn onbekend, maar men gelooft dat hij hem zijn wil met betrekking tot de toekomstige organisatie van het Poolse leger heeft meegedeeld. Tijdens de vergaderingen van het kabinet, die gehouden werden op 12 en 13 mei, besloot de president Ignacy Mościcki dat Edward Śmigły-Rydz de commandant der Poolse strijdkrachten zou worden. Gedurende deze periode is de generaal Edward Śmigły-Rydz in het land een belangrijk persoon geworden. Hij kreeg veel aanzien omdat hij gezien werd als een persoon die de politieke koers van Józef Piłsudski voortzette. Om hem heen begon zich een soort ‘persoonsverheerlijking’ te vormen. De generaal zelf had geen politieke ambities. Na de dood van Piłsudski is de situatie echter veranderd.

Zijn militaire beslissingen

In september 1939, toen Polen door Nazi-Duitsland aangevallen werd, nam de opperbevelhebber Śmigły verschillende beslissingen die vandaag, vanuit het oogpunt van historici, verkeerd lijken. Zoals het besluit om de gevechten met de Sovjets, die Polen op 17 september aanvielen, te vermijden. Dit bevel veroorzaakte veel onduidelijkheid onder de soldaten. Zijn verdedigingsplan berustte op de veronderstelling dat Frankrijk en Groot-Brittanië ter hulp zouden komen. De hulp van deze kant kwam echter nooit. Een andere controversiële beslissing, volgens anderen, was het plan om het gebied van Olza in te nemen (nog voor de oorlog). Hij wordt er van beschuldigd dat dit het conflict met Duitsland versnelde.

ls de leider van het Poolse leger in september 1939 niet Edward Śmigły-Rydz geweest, maar iemand anders, zou de geschiedenis dan anders zijn verlopen? Het is onwaarschijnlijk. De maarschalk was tenslotte geen beginneling. Hij begon zijn militaire carrière tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarna vocht hij samen met Piłsudski en nam deel aan de Pools-Russische Oorlog (1919-1921). In 1939 had hij al een enorme militaire ervaring opgedaan.

Zijn beslissing om in September 1939 het land te verlaten, stuitte op veel onbegrip, maar aan de andere kant had hij rationele redenen. Een verblijf in het door de Duitsers en Sovjets bezette land was niet gerechtvaardigd. Volgens hem zou hij en de regering veel meer buiten Polen kunnen doen. Bovendien, als hij in de handen van de Sovjets zou komen, wachtte hem hetzelfde lot, als de 20.000 Poolse officieren bij het Bloedbad van Katyn.

Zijn dood

Op 27 oktober 1941, meer dan twee jaar nadat hij Polen verliet, keerde Rydz-Śmigły terug hopend dat hij de strijd tegen de Duitse bezetter zou kunnen oppakken. Eind november kreeg Rydz-Śmigły een hartaanval. De generaal stierf in de ochtend van 2 december. Het doodsoorzaak wed vastgesteld als angina pectoris.

Een interessant weetje..

De bergpas van Chyszówka in de Eilandbeskidden tussen de bergen Łopień (961m) en Mogielica (1171m) is versierd met het monument voor de ontmoeting van de generaties. Deze bergpas is vernoemd naar Rydz-Śmigły waar elk jaar op 11 november een viering bij dit monument plaatsvindt ter gelegenheid de Onafhankelijkheid van Polen.