De geschiedenis van Polen samengevat uiteraard. Ik ben geen historicus en ik zou me niet wagen om op mijn blog een soort van boek te schrijven. Daarom vind je onderin alleen de belangrijkste datums uit de geschiedenis van mijn geboorteland. In elk geval hoop ik dat het onderstaande overzicht een goed beeld weergeeft.
Geschiedenis van Polen in de Middeleeuwen
Oprichting van Polen
966 – de Christelijke wording van Polen door Mieszko I
Mieszko I was feitelijk de eerste Poolse Koning de oprichter van de Poolse staat. Op 4 april 966 werd Mieszko gedoopt te Regensburg en daarna stichtte hij de Poolse Katholieke Kerk. Later trouwde hij met de Tsjechische prinses Dobrawa.
1000 – Congres van Gniezno
De keizer Otto III ontmoette Boleslav I van Bohemen in Gniezno. Tijdens zijn bezoek deelde hij zijn plannen omtrent de wederopbouw van het Romeinse Rijk. Het rijk zou worden geregeerd door de keizer en de provincies door de koningen die afhankelijk waren van de keizer. In dat plan zag Bolesław zijn kans om de koning te worden. Bovendien wilde Bolesław onafhankelijk worden van de Duitse keizer. Deze plannen waren echter heel ambitieus. Uiteindelijk gaf de keizer Otto III zijn toestemming voor de kroning van Boleslav I van Bohemen.
1025 – kroning van Bolesław
Met steun van de paus Johannes XIX en net voor zijn dood werd Boleslav II gekroond. Hierdoor was Polen definitief een onafhankelijke staat geworden.
Duitse Orde in Polen
1226 – de Duitse Orde vestigt zich in Polen
De Duitse Orde kwam naar Polen op de uitnodiging van de prins Koenraad I van Mazovië. De Orde moest helpen vechten tegen de heidense Pruisische stammen die Mazovië in het noorden bedreigden. In 1228 kregen de Teutoonse ridders een gebied van Chełmno als pacht. Op basis van een vervalst document erkende de paus Gregorius IX in 1234 de volledige en eeuwige macht van de Teutoonse ridders in deze regio.
1327-1332 – Oorlog met de Teutoonse ridders
Aan één kant stonden de Polen, gesteund door Litouwen en Hongarije. Aan de andere kant de Teutoonse ridders, gesteund door Mazovië en Tsjechië. De Poolse koning Władysław Łokietek met zijn plannen omtrent éénwording van Polen, organiseerde een militaire expeditie naar Mazovië in het jaar 1326 en 1327. Ondertussen sloot de prins Wacław van Mazovië een bondgenootschap met de Duitse Orde. In 1331 vond de slag om Płowce plaats, waarna de Duitse ridders zich richting Toruń terugtrokken.
1410 – de Slag bij Tannenberg
Op 15 juli 1410 vond één van de grootste veldslagen van het middeleeuws Europa. Het eindigde met de overwinning van de Poolse en Litouwse strijdkrachten onder het bevel van Władysław Jagiełło. Helaas hebben de Polen deze overwinning niet genoeg tot hun voordeel gebruikt om de Orde volledig te vernietigen. Dankzij deze overwinning werd het Huis van Jagiellonen één van de belangrijkste dynastieën in Europa.
Geschiedenis van Polen in de Renaissance
10 april 1525
In Krakau bewijst Albrecht van Brandenburg, na de eerdere sluiting van een verdrag tussen beide landen, leenhulde aan de Poolse Koning Sigismund I de Oude. Vanwege deze daad werd de Duitse Ordestaat, als een leengoed van Polen, omgevormd tot het hertogdom Pruisen.
1569 – Unie van Lublin
De Unie van Lublin van 1 juli 1569 was een verbond tussen het Koninkrijk Polen en het Groothertogdom Litouwen. Kortom, het Pools-Litouwse Gemenebest was een feit.
1573 – de Warschau-confederatie
De Warschau-confederatie, die op 28 januari 1573 door de Sejm aangenomen werd, was de eerste wet in Europa die de godsdienstvrijheid regelde. Ondanks het feit dat alleen de godsdienstvrijheid van de adel met dit document verzekerd was, wordt de confederatie gezien als het hoogtepunt van de Reformatie in Polen.
Barok
De barokperiode wordt in de geschiedenis van Polen gekenmerkt door onrust en oorlog o.a. met Turkije, Zweden en Rusland.
Oorlog tussen Zweden en Polen
1600 – de oorlog tussen Zweden en Polen
De Pools-Zweedse oorlog brak uit voornamelijk om Lijfland. Daarnaast ontstond een strijd om de Zweedse troon tussen Karel van Suderman en Sigismund III Vasa.
1604 – de Slag bij Kircholm
Eén van de belangrijkste slagen in Pools-Zweedse Oorlog en in de Poolse geschiedenis. De slag werd beslist in 20 minuten door de verwoestende charge van de cavalerie van de ridders van het Gemenebest en de Huzaren. Hoewel de Zweden over drie keer zo veel mankracht beschikten.
1627 – de Slag bij Oliwa
De Slag bij Oliva was de eerste en de laatste zeeslag van de Poolse vloot. De slag vond voor de kust van Oliwa bij Danzig plaats op 28 november 1627. Het eindigde met de overwinning van de Polen op de Zweden.
1629 – de wapenstilstand in Altmark
Op 25 september 1629 tekenden Zweden en Polen een wapenstilstand. Dit betekende het einde van de Pools-Zweedse Oorlog, die bevochten werd tussen 1600 en 1629.
Oorlog tussen Polen en Rusland
1609-1618
De Pools-Russische oorlog brak uit. Op 9 oktober 1610, na de slag om Kluszyn, nam Hetman Stanisław Żółkiewski het Kremlin in Moskou over. Het werd twee jaar later bevrijd. Sinds 2005 wordt de verdrijving van Polen uit het Kremlin gevierd als een nationale feestdag in Rusland.
Pools-Ottomaanse oorlogen
1620-1699
Kort samengevat was dit een periode van militaire conflicten tussen Polen en Turkije. Er waren drie oorlogen in de jaren:1620-1621,1672-1676 en1683-1699.
1673 – de Slag bij Chocim
De Pools-Litouwse troepen (30.000), onder het bevel van de koning van Polen en grootvorst van Litouwen Jan III Sobieski, behaalden een grote overwinning op het Ottomaanse leger. Slechts een paar duizend Turken van het hele leger (35.000) wisten te ontsnappen. De rest sneuvelde of werd gevangengenomen.
1683 – het Beleg van Wenen
Op 12 september 1683 versloeg de Pools-Oostenrijks-Duitse leger, onder de leiding van de Poolse Koning Jan III Sobieski het leger van het Ottomaanse rijk, onder de leiding van de grootvizier Kara Mustafa. Daarna vormde het Ottomaanse Rijk geen bedreiging meer voor het christelijke Europa.
1699 – de Vrede van Karlowitz
Het verdrag eindigde de mislukte verovering van Europa door de grootvizier Kara Mustafa. Bovendien aanvaardde het Ottomaanse Rijk de bemiddeling van het Koninkrijk Engeland en Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Geschiedenis van Polen in de Verlichting
1768-1772 – de Confederatie van Bar
De Confederatie van Bar was een verbond van de Poolse adel, opgericht ter verdediging van het katholieke geloof en de onafhankelijkheid van de Republiek Polen. Het verbond was gericht tegen de koning Stanisław August Poniatowski, die door het Russische Rijk gesteund werd.
1772, 1793, 1795 – de Poolse Delingen
Rusland, Oostenrijk en Pruisen namen Poolse gebieden in drie fases in beslag. Als gevolg hiervan verdween Polen van de kaart Europa voor 123 jaar lang.
1791 – de Poolse Grondwet van 3 mei 1791
De Poolse Grondwet werd op 3 mei 1791 aangenomen – de eerste Grondwet in Europa en de tweede in de wereld (na de VS). De Grondwet introduceerde de Trias Politica en de gelijkheid van alle Poolse burgers. De grondwet schafte tevens het liberum veto af.
1794 – de Opstand van Kościuszko
De nationale opstand tegen Rusland en Pruisen werd gevoerd door de Poolse vrijheidsstrijder Tadeusz Kościuszko. Ondanks de grote overwinning bij de Slag bij Racławice in de eerste dagen van de opstand (deze strijd wordt geïllustreerd door het beroemde schilderij ‘Panorama van Racławice’ in Wrocław), eindigde de Poolse opstand op een mislukking. Tijdens de 8 maanden van de opstand hebben de Polen ongeveer 150.000 mensen gemobiliseerd om te vechten. Na de opstand werden ongeveer 20.000 opstandelingen naar Siberië gestuurd.
1807 – Oprichting van het hertogdom Warschau
De oprichting van het hertogdom Warschau door Napoleon was de eerste stap richting de onafhankelijkheid van Polen. Toch was het hertogdom ondergeschikt aan Frankrijk. Het bestond tot 1815.
Geschiedenis van Polen in de 19e eeuw
1830 – Novemberopstand
De Poolse nationale opstand tegen het repressieve beleid van de Russische tsaar brak in de nacht van 29 november naar 30 november 1830 uit en eindigde op 21 oktober 1831. De opstandelingen slaagden er niet in de strijdkrachten van het Russische rijk te verslaan.
1863 – Januariopstand
De tweede nationale opstand van de Polen begon op 22 januari 1863 en duurde tot de herfst van 1864. De opstandelingen vochten tegen de toenemende Russische terreur en russificatie van de nog steeds in het hart Poolse burgers.
Geschiedenis van Polen verandert door het Positivisme
Na de mislukte Januariopstand lieten veel Polen de hoop op de onafhankelijkheid door middel van een gewapende strijd varen. De nieuwe mondiale stroming het positivisme, veranderde de benadering van veel patriotten tot deze kwestie. Volgens de Poolse positivisten was de beste manier om de Poolse identiteit te behouden door het hard werken en het constructief patriottisme. Eén van de grootste Poolse schrijvers Bolesław Prus, adviseerde tevens dat de Polen hun plek in de wereld moesten bepalen door het positief bijdragen aan een economische, wetenschappelijke en culturele ontwikkeling.
Interbellum
Wedergeboorte van Polen
1918
Sinds de Poolse Delingen verdween Polen van de kaart van Europa voor 123 jaar. Na de Eerste Wereldoorlog viel Oostenrijk-Hongarije uiteen. Duitsland leed zware verliezen. Rusland lag in een burgeroorlog tussen de supporters van de tsaar en de communisten. Daarom greep Józef Piłsudski zijn kans en verklaarde Polen op 11 november 1918 onafhankelijk. Hierbij hielpen de zogenaamde Veertien Punten van de Amerikaanse president Woodrow Wilson. De Poolse ‘zaak’ was nummer 13 op deze lijst. Op de naoorlogse conferentie in Versailles vertegenwoordigden Roman Dmowski en Ignacy Paderewski de Poolse belangen.
1919-1921 – Pools-Russische oorlog
Tussen de onafhankelijke Polen en Sovjet-Unie brak oorlog uit met als doel om de West-Europese landen te veroveren. In 1920 vond het beslissende moment plaats: de slag om Warschau. De prachtige overwinning van Józef Piłsudski en de Poolse soldaten stopten de mars van de bolsjewieken naar Europa. In 1921 beëindigde de Pools-Russische oorlog met het tekenen van het verdrag van Riga.
1926 – de Staatsgreep van Mei
Omdat de economische en politieke situatie van Polen steeds verslechterde, besloot Józef Piłsudski om in actie te komen. Op 14 mei nam hij de controle over Warschau door middel van een staatsgreep. Als gevolg hiervan trad de toenmalige regering af. Tevens de president Stanisław Wojciechowski. De staatsgreep van mei was het begin van het dertienjarige autoritaire bewind.
Tweede Wereldoorlog
1 september 1939
De Tweede Wereldoorlog begon in de Vrije Stad Gdańsk (Westerplatte) om 4:45 uur. Frankrijk en Groot-Brittanië reageerden met een oorlogsverklaring.
17 september 1939
De Sovjet-Unie viel Polen aan. Dit was de uitvoering van de zogenaamde Molotov-Ribbentroppact. Zonder dit pact zou Hitler zijn oorlog met Polen niet kunnen starten.
1939-1945
In het bezette land vormden de Polen een verzetsbeweging die een politieke, gerechtelijke en militaire entiteit was. Het verzet was tevens loyaal aan de regering in ballingschap in Londen.
1940 – het Bloedbad van Katyń
De geheime dienst van de Sovjet-Unie vermoordden de officieren van het Poolse leger. Katyń was één van drie locaties waar de NKVD ongeveer 25.700 Poolse burgers executeerde. De massagraven werden daarna beplant met bomen en jarenlang hebben de Russische autoriteiten de genocide ontkend.
1943 – Opstand in het getto van Warschau
Op 19 april 1943 brak de opstand in het getto van Warschau uit toen Heinrich Himmler de liquidatie van het getto aankondigde. Destijds verbleven er slechts 50.000-70.000 joden. Dit kun je vergelijken met bijna een half miljoen joden toen het getto door de Duitsers opgericht werd.
1 augustus 1944 – Opstand van Warschau
Het Poolse verzet (Armia Krajowa) organiseerde een militaire opstand tegen de Duitse bezetter. De inwoners van Warschau wilden het Rode Leger, dat steeds dichterbij kwam, onafhankelijk ‘verwelkomen’. Het was een politieke en geen militaire actie. Na 63 dagen van een ongelijke strijd tussen de Polen en de Duitsers kondigden de Poolse opstandelingen hun capitulatie aan.
Einde van de Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Conferentie van Jalta tekende het Derde Rijk de onvoorwaardelijke capitulatie. De Britse premier Winston Churchill en de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt stemden in met de eisen van Joseph Stalin. Hij kreeg de oostelijke gebieden van Polen (Kresy, Vilnius en Lviv) toebedeeld. Bovendien kwam Polen met zijn nieuwe grenzen onder de invloed van de Sovjet-Unie. Tot nu toe beschouwen de Poolse burgers de afspraken die gemaakt zijn tijdens de Conferentie van Jalta als een grote verraad van de geallieerden.
Geschiedenis van Polen tijdens het communisme
1945 – begin van het communistische bewind in Polen
Na de Tweede Wereldoorlog namen de communisten de macht over. Formeel waren zij al sinds 1944 in Polen actief.
1947-1956 – Polen in de periode van het stalinisme
In deze periode werden er sociale, economische en politieke veranderingen in Polen ingevoerd. De Poolse Verenigde Arbeiderspartij (PZPR) nam alle beslissingen. De staat nam een totalitaire vorm. Alle vakbonden of sociale verenigingen werden opgeheven. De gerechtelijke macht werd ondergeschikt gemaakt aan de communistische partij, waardoor het niet langer objectief of onafhankelijk was. De politieke tegenstanders, voornamelijk de soldaten van ‘Armia Krajowa‘, werden to gevangenisstraf of ter dood veroordeeld, bijvoorbeeld Witold Pilecki.
1945-1963 – Anticommunistische verzetsstrijders
Veel Poolse soldaten konden het niet verwerken dat hun geliefde land in de handen van de communisten viel. Sommige emigreerden, zoals Stanisław Sosabowski en anderen bleven en probeerden de nieuwe bezetter te bestrijden. Volgens de communistische propaganda waren de overgeblevene verzetsstrijders gewone criminelen en uiteindelijk kregen ze de bijnaam ‘Vervloekte soldaten’ (‘Żołnierze wyklęci‘).
1980-1989 – val van het communisme
1980 – Onafhankelijke Autonome Vakbond ‘Solidariteit’ – Solidarność
Solidarność was een anticommunistische beweging die een belangrijke rol speelde in het verzet tegen het communistische regime in Polen. Door veel historici wordt het vakbond Solidarność beschouwd als één van de belangrijkste factoren die de val van het communisme in het gehele Oostblok mogelijk maakte.
1981-1983 – Krijgswet
De invoering van de staat van beleg in Polen op 13 december 1981 was bedoeld om de Solidariteitsbeweging te onderdrukken. Het duurde tot 22 juli 1983. Er werden in totaal 10.131 activisten die betrokken waren bij de ‘Solidariteit’, geïnterneerd en ongeveer 40 mensen kwamen om het leven.
1989 – Rondetafelconferentie
Tijdens de Rondetafelconferentie hebben de leiders van de Solidariteit een overeenkomst met de communisten gesloten. In feite betekende dit het einde van het communisme in Polen en het begin van de Derde Poolse Republiek. Op 4 juni 1989 werden er semi-vrije verkiezingen voor de Tweede Kamer gehouden.
Derde Poolse Republiek – III Rzeczpospolita
1997 – de Poolse Grondwet
Op 2 april 1997 werd de Poolse Grondwet aangenomen door de Staten Generaal (‘Zgromadzenie Narodowe‘)
1999 – Polen wordt de NAVO-lidstaat
Polen treedt op 12 maart formeel tot de NAVO.
2004 – Polen wordt de EU-lidstaat
Toetreding van Polen tot de Europese Unie geschiedde op 1 mei 2004.
Met de toetreding tot de EU is de geschiedenis van Polen uiteraard niet afgelopen. Maar ik vond dit een geschikt punt om hiermee te eindigen.
Ten slotte wil ik jullie het boek van Norman Davies God’s Playground aanbevelen.