Tientallen jaren is Polen een ‘emigratie’ land geweest wat eigenlijk niet verrassend is. De oorzaak hiervan kan in de turbulente geschiedenis van Polen achterhaald worden. Polen is nog steeds een ‘emigratie’ land. Sinds 2014 zien we echter een verandering in deze trend. Wat blijkt is dat Polen steeds meer migranten opneemt. De aanleiding voor deze situatie is te vinden in het uitbreken van het conflict in Oost-Oekraïne, tevens de gunstige economische situatie in Polen.
Wat is precies het migratie- en integratiebeleid in Polen? En waar komen de migranten voornamelijk vandaan? Deze en andere vragen probeer ik in dit blog te beantwoorden aan de hand van de statistieken die het Poolse CBS publiceert.
De statistieken
Na 1945 werd Polen een mono-ethnisch land, dit als gevolg van de uitroeiing van de joodse bevolking door de Duitse nazi’s en de veranderingen van de staatsgrenzen. Vlak na de oorlog bestonden de minderheden uit relatief kleine groepen wier aanwezigheid in het sociale en politieke leven niet zichtbaar was. De immigratie naar Polen tijdens de communistische tijden was zeer gering en in feite beperkt tot de burgers uit andere communistische landen, zoals Vietnam. Na de politieke transformatie in 1989 werden de grenzen geopend, wat echter vooral tot een aanzienlijke emigratie uit Polen leidde (vooral na de toetreding tot de Europese Unie in 2004).
De eerste groepen immigranten die naar Polen kwamen, waren onder meer burgers van de buurlanden, zoals Oekraïne, Rusland en Wit-Rusland en andere voormalige Sovjetrepublieken. Er kwamen ook relatief veel mensen uit Vietnam, Armenië en Tsjetsjenië in verband met de burgeroorlog. Eind jaren negentig begonnen de Chinezen Polen binnen te stromen en bereikten zeer snel een groot aantal bewoners. Vlak daarna begon de intensieve migratie van Indiase burgers. Momenteel behoren zowel Chinezen als Indiërs tot de grootste immigrantengemeenschappen in Polen.
Sinds 2014 kunnen we een toename van immigratie in Polen waarnemen. Dit wordt beïnvloed door verschillende factoren. Een daarvan is de politiek en sociaal-economisch instabiele situatie in Oekraïne, wat betekent dat steeds meer burgers van dit land besluiten naar de buurlanden, waaronder Polen, te reizen. De relatief goede economische situatie van Polen, gecombineerd met een tekort aan arbeidskrachten in sommige sectoren, vormt een factor die de buitenlandse werknemers aantrekt. De Poolse arbeidsmarkt trekt momenteel mensen aan uit de volgende landen Vietnam, China, India, Turkije, Nepal en Bangladesh. In 2017 werden een recordaantal werkvergunningen voor buitenlanders (236.000) en de zogenaamde intentieverklaringen van de werkgevers om het werk aan een buitenlander toe te vertrouwen (meer dan 1,8 miljoen) afgegeven.
Naast de buitenlandse werknemers komen er ook steeds meer studenten naar Polen. Door de demografische situatie in Polen concurreren de universiteiten om de buitenlandse studenten. De studenten komen voornamelijk uit de volgende landen Oekraïne, Wit-Rusland en Indië. In 2017 studeerden 727.000 buitenlandse studenten aan de Poolse universiteiten, volgens de gegevens van het Poolse CBS.
Aantal immigranten in Polen tussen 1998-2018 (permanent verblijf) per werelddeel. Er zijn geen gegevens voor 2015 beschikbaar bron:
Aantal immigranten in Polen tussen 1998-2018 (permanent verblijf) per land in Europa. Er zijn geen gegevens voor 2015 beschikbaar bron.
De meeste immigranten kwamen naar Polen tussen 2005 en 2009 uit de Europese landen, zoals Duitsland, Groot-Brittannië en Oekraïne.
Veranderingen in het migratiebeleid
De veranderingen in het migratiebeleid gingen gepaard met een herschikking op het Poolse politieke toneel. In het najaar van 2015 won de Recht en Rechtvaardigheid (PiS) de verkiezingen en volgens de compagniebeloftes wijzigde de nieuwe regering snel de regels met betrekking tot het migratie- en integratiebeleid.
Ten eerste heeft de in 2015 aangetreden regering zich tegen het vluchtelingenbeleid en de verplichte quota van de EU uitgesproken. Deze quota werden door de vorige regering toegezegd binnen de onderhandelingen tussen de EU-lidstaten. De opinie peilingen toonden ook aan dat de Poolse bevolking niet bereid is om de zogenaamde vluchtelingen op te nemen in verband met de slechte ervaringen uit de westerse landen. Bovendien gaat de voorkeur uit naar immigranten van Poolse afkomst, mensen die naar verwachting gemakkelijk kunnen integreren en/of mensen die iets aan de samenleving kunnen toevoegen.
Een tweede grote verandering in het migratie beleid is het feit dat de grenstoegang voor de asielzoekers wordt ontzegd en de indiening van een asielaanvraag belemmerd, zoals beschreven in de rapporten van de ombudsman, ngo’s en een aantal advocaten die de vluchtelingen begeleiden bij een poging om de grens in Terespol over te steken. De regering heeft bovendien de financiële middelen van het Europees Fonds voor Asiel en Migratie en Integratie (FAMI) voor de ngo’s bevroren. Dit beleid komt tot uiting in de statistieken: het aantal aanvragen voor de internationale bescherming is heel groot. De vluchtelingenstatus wordt zelden verleend.
Inspanningen ten gunste van de integratie
Onder het proces van integratie wordt in Polen verstaan dat een buitenlander een onafhankelijk leven in de Poolse samenleving kan leiden. Zijn onafhankelijkheid komt ten gunste van de maatschappij en leidt uiteindelijk tot een volledige sociale insluiting. Onder het proces van sociale insluiting wordt bedoeld dat de geïntegreerde buitenlander de in Polen geldende normen en waarden begrijpt en erkent, inclusief de levensbeschouwelijke en religieuze waarden. Deze persoon accepteert ze als zijn eigen waarden. Bovendien verwerpt deze persoon normen en waarden die een bedreiging voor de sociale samenhang en de veiligheid in Polen zouden kunnen vormen.
De rol van de Poolse overheid op het gebeid van integratiebeleid is beperkt en kan in twee categorieën verdeeld worden. De eerste categorie betreft het beleid ten opzichte van de asielzoekers die de hulp in de vorm van Individuele Integratieprogramma’s (IPI) verkrijgen. Deze hulp wordt aangeboden door de locale centra voor gezinshulp. Binnen het IPI vindt het verplicht leren van de Poolse taal plaats. Het is echter niet systematisch georganiseerd. De buitenlanders krijgen bovendien begeleiding bij het arbeidsbureau. De tweede categorie betreft allerlei projecten en activiteiten die gefinancierd worden door het Europees Fonds voor Asiel en Migratie en Integratie (FAMI). De overheidsinstellingen nemen deel aan de uitvoering van deze projecten nadat deze fondsen voor de ngo’s bevroren werden en zijn op dit moment de enige directe begunstigden van het fonds.
