Joodse kapo’s

In het boek ‘Fresh Wounds‘ van Donald J. Niewyk vinden we veel schokkende verhalen van de voormalige gevangenen in de Duitse concentratiekampen die de uitroeiing hebben overleefd. Het gaat voornamelijk om de rapporten vol beschuldigingen van barbaarse misdrijven die door de joodse kapo’s zijn begaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren de joden niet alleen de slachtoffers maar ook de beulen die hun eigen volk in ghetto’s of kampen onderdrukten. In dit blog meer over dit onderwerp.

De Israëlische Onafhankelijkheidsverklaring

De zionistische beweging en de joodse bevolking in Palestina streefden sinds de 19e eeuw naar een onafhankelijke staat. Deze aspiraties werden in 1917 door de Britten erkend in de Balfourverklaring. Meer dan 30 jaar later werd de Israëlische Onafhankelijkheidsverklaring op 14 mei 1948 afgekondigd. De dag ervoor ontving kunstenaar Otte Wallish – een immigrant uit (toenmalige) Tsjechoslowakije die in de jaren dertig naar Palestina kwam – een ongewoon verzoek. In het museum in Tel Aviv moest hij een zaal versieren voor de onafhankelijkheidsceremonie. De voorwaarden waren als volgt gespecificeerd: alles moet binnen 24 uur gereed zijn, de financiële besteding mag niet meer kosten dan $450. En het is natuurlijk een topgeheim.

De tijd was van groot belang. De onafhankelijkheidsverklaring moest namelijk afgelegd worden voordat de Britten zich zouden terugtrekken. Dit zou precies om middernacht van 14 op 15 mei 1948 plaatsvinden. Tijdsdruk was nog groter vanwege de sabbat (na zonsondergang). Het document zou tijdens de sabbat door geen enkele joodse religieuze leider worden ondertekend. Tijdens de ceremonie werd de verklaring gelezen door de 61-jarige Dawid Ben Gurion – een in Polen geboren veteraan en leider van de zionistische beweging – in aanwezigheid van meer dan 200 uitgenodigde gasten. De foto’s van dit belangrijke moment werden door de beroemde fotojournalist Robert Capa genomen. Na tweeduizend jaar was de onafhankelijke staat van Israël een feit.

In deze tijd woonden er ongeveer 650.000 joden in het nieuw opgerichte land Israël. De joodse gemeenschap was georganiseerd in goed ontwikkelde politieke, sociale en economische instellingen. Deze kleine bevolking nam vervolgens snel toe door het grote aantal van joodse vluchtelingen vanuit de hele wereld. De joden, die alles verloren hebben, en vooral hun identiteit en waardigheid, kregen eindelijk hoop in hun eigen land. De holocaust legitimeerde deze massale emigratie van joden naar Palestina.

De film ‘Kapo’ uit 1999

In de documentaire ‘Kapo’ uit 1999 werden aantal joden, die de holocaust overleefd hebben, geïnterviewd. Net zoals in het eerder genoemde boek bevat dit reportage beschuldigingen van onmenselijke en wrede misdrijven, die door de joodse kapo’s zijn begaan. Het woord ‘kapo‘ komt uit het Italiaans en betekent ‘hoofd’ of ‘leider’. Hier moet ik ook vermelden dat de kapo’s van verschillende nationaliteiten waren, zoals Polen, Oekraïners of Esten. Waarom ik in dit artikel expliciet over de joden heb, ga ik aan het eind uitleggen. In de film komen verschillende mensen aan het woord, dus de kapo’s zelf en de door de kapo’s in het kamp onderdrukten gevangenen.

De joodse kapo’s na de oorlog

Toen de joodse kapo’s vanuit Europa naar Israël kwamen, liepen ze gevaar om herkend te worden. En dat gebeurde ook. In de winkels, op straat of in de bus. Nadat ze herkend en aangewezen werden, werden zij door de politie verhoord. En meestal daarna vrijgelaten. Toentertijd had Israël geen wetten om de nazi’s of nazi-collaborateurs te vervolgen. Dit veranderde in 1950 toen het Israëlische Parlement, Knesset, de wet ‘Nazis and Nazi Collaborators (Punishment) Law, 5710-1950‘ aannam. Hoewel de wet bedoeld was om de Duitse nazi’s te vervolgen, waren de meeste gedaagden in feite de joden zelf. Tot het begin van de jaren zestig werden bijna 40 joodse kapo’s beschuldigd van de samenwerking met de nazi’s en berecht volgens deze wet.

De zaak van Israel Kastner en Malchiel Greenwald

In 1954 heeft de staat Israël Malchiel Greenwald aangeklaagd wegens smaad, nadat hij Israel Kastner had beschuldigd van de samenwerking met de nazi’s. Kastner bekleedde verschillende belangrijke functies bij de overheid en was één van de meest prominente leden van het ‘Aid and Rescue Committee‘. De beschuldigingen kwamen, in de eerste instantie, voort uit zijn persoonlijke relatie met Adolf Eichmann en een andere SS-officier, Kurt Becher, en uit het feit dat hij na de oorlog positieve referenties had gegeven aan Becher en twee andere SS-officieren, waardoor Becher aan vervolging voor oorlogsmisdaden kon ontsnappen. Het proces tegen Greenwald wegens smaad duurde 18 maanden. In 1955 kwam een uitspraak dat Kastner ‘zijn ziel aan de duivel had verkocht’, aldus de rechter Benjamin Halevy. Kastner had de massa’s joden opgeofferd voor een paar uitverkorenen, zei ook deze rechter. Het proces had belangrijke politieke implicaties, evenals tragische gevolgen voor Israel Kastner. Het vonnis leidde namelijk tot de val van het Israëlische kabinet. De vrouw van Kastner werd depressief waardoor ze niet uit het bed kon komen, terwijl de schoolgenoten van zijn dochter stenen naar haar op straat gooiden.

De joodse kapo Magda Hellinger aan het woord in de film

In de film ‘Kapo’ uit 1999 zie je de overlevenden aan het woord, tevens de kapo’s, bijvoorbeeld Magda Hellinger. Zij was de ‘lagereldeste‘. Zij vertelt dat het werk, dat zij voor de nazi’s deed, kwam voornamelijk voort uit het overlevingsinstinct. Dat geloof ik ook wel. De kapo’s hoefden geen zwaar werk te doen. Ze hadden genoeg eten. Ze hadden macht over anderen, bijvoorbeeld bij het uitdelen van het voedsel. Het menselijke instinct is zo een extreme situatie is zo sterk dat er niet zo veel mensen zijn, die de kleinste kans om te overleven, niet zouden pakken. Overigens bij weigering om de kapo te worden, werd je ter dood veroordeeld. Dus welke keuze had je? Wat mij verder opvalt in haar verhaal, is de volgende verklaring voor haar daden. Volgens haar deed ze dit om haar volk te helpen want als het niet zou doen, zou iemand anders deze ‘werkzaamheden‘ overnemen. En dat zou de situatie kunnen verergeren. Zij is ervan overtuigd, – of ze heeft zichzelf gedurende jaren overtuigd om hiermee te kunnen leven – dat zij alles aan deed om de joodse volk te beschermen. Verder werd Magda Hellinger nooit voor haar daden verantwoordelijk gehouden en is naar Australië geemigreerd.

Waarom schrijf ik over de joodse kapo’s?

Ik schrijf dit artikel over de joodse kapo’s omdat deze kant van de geschiedenis weinig bekend is in het westen. De joden worden alleen als slachtoffers gezien. En zij waren ook het meest vervolgde volk tijdens de Tweede Wereldoorlog, niemand ontkent dat. Maar hoe meer jaren voorbij gaan, hoe meer dit stukje van de geschiedenis verdoezeld en vergeten wordt. Bovendien worden de Polen steeds vaker beschuldigd dat zij medeverantwoordelijk zouden zijn voor de holocaust. En dat zijn ze niet. Helaas waren er uitzonderingen, zoals de Poolse kapo’s. Niettemin waren de Polen de slachtoffer in de Tweede Wereldoorlog net zoals de joden. Dus val niet voor de valse retoriek vanuit Rusland, waar Putin meent dat het uitbreken van de oorlog juist de schuld van Polen is. Poetin verhult het feit dat Sovjetunie met Duitsland een pact sloot (Ribentrop-Molotov). Hij verhult ook het feit dat Polen op 17 september 1939 door Sovjetunie aangevallen was. Val niet in de valse retoriek vanuit Israël waar de Poolse president tijdens de ceremonie van Auschwitz-bevrijding niet mag spreken. De slachtoffers mogen niet spreken. Maar de daders wel.

P.S. Op de onderstaande link kun je film ‘Kapo’ bekijken. Het is een Poolse vertaling van de film. Ik kan helaas de Engelse versie niet vinden.