Het volgende artikel is een Nederlandse vertaling vanuit een Pools artikel dat vorig jaar in November op de website van BritishPoles.uk verscheen. Het beschrijft hoe de Israëlische geschiedenisprofessor Yehuda Bauer jonge Britse historici de richtlijnen leerde hoe zij de lezingen over de Holocaust moest houden. Dit vertelt een Britse historicus Norman Davies in zijn recente autobiografie.

Volgens Norman Davis gaf Yehuda Bauer al in 1974 de Britse historici een opdracht hoe zij naar de Polen in hun lezingen moeten verwijzen. Overeenkomstig deze aanwijzingen moesten de Poolse burgers louter als observatoren/ getuigen worden beschreven:

It was a closed meeting for professional historians. Yehuda Bauer, an Israeli historian, was the main speaker. They were to be workshops on teaching about the Holocaust, and the beginning of a large campaign promoting knowledge about the Holocaust in the world. The diagram prof. Bauer presented was clear: former perpetrators – Nazis (not Germans), victims – only Jews, and witnesses – Poles. Professor Bauer clearly outlines the historical pattern. It was based on the fact that during the war, in Poland, because it all took place in Poland, there were performers, there were victims and there were those who looked at it all passively, the so-called “Bystanders”. The performers are Nazis …

Het was dus een besloten bijeenkomst voor professionele historici. Yehuda Bauer, een Israëlische historicus, was de belangrijkste spreker. Het zouden workshops worden gegeven over het onderwijzen in de Holocaust en het begin van een grote campagne die kennis over de Holocaust in de wereld zou promoten. De door Bauer gepresenteerde boodschap was duidelijk: voormalige daders – nazi’s (geen Duitsers!), slachtoffers – alleen joden en getuigen – Polen. De Britse historicus benadrukte dat het woord ‘Duitsland’ nooit werd gebruikt, alleen ‘nazi’s’ of ‘nazi’s’. Professor Bauer schetste heel duidelijk tijdens deze bijeenkomst een historisch patroon. Het was gebaseerd op het feit dat er tijdens de oorlog in Polen, omdat het allemaal in Polen plaatsvond, moordenaars en slachtoffers waren en mensen die het allemaal passief bekeken, de zogenaamde ‘bystanders’. De moordenaars waren nazi’s… en let op achter het woord nazi kun je elke nationaliteit schuiven. Zo is de verschuiving van verantwoordelijkheid begonnen.

Alle bewijzen en verwijzingen naar het feit dat Polen het meest heeft geleden tijdens de Tweede Wereldoorlog worden verworpen. Het feit dat Polen 17% van de bevolking verloor wordt genegeerd. De Israëlische ‘historicus’ verwees naar de Polen als getuigen/ waarnemers/ observatoren, ondanks het feit dat Polen meer dan een kwart uitmaken van de 26.793 Rechtvaardige Onder de Naties erkend door Yad Vashem. Meer dan 50.000 Polen werden door de Duitsers ter dood veroordeeld en geëxecuteerd als straf voor het redden van de joden. Polen was het enige land tijdens de Tweede Wereldoorlog waar doodstraf gold voor het redden van de joden, inclusief de hele familie!

Ervan uitgaande dat het verhaal van Prof Davies klopt en ik heb alle goede redenen om te geloven dat dit het geval is, ontstaat de volgende vraag:

Wat is motivatie van Yehuda Bauer om de schuld van de holocaust aan de Polen te schuiven. Wat motiveert hem om Polen in zo een misleidend licht weer te geven?

We kunnen aannemen dat het zoeken naar waarheid niet zijn belangrijkste drijfveer was. Nog veelzeggender is om aan te nemen dat de Israëlische historicus helemaal niet geïnteresseerd was in het achterhalen van de waarheid. Hij investeerde echter meer in het verbergen van de waarheid en zocht steun voor zijn project bij de Britse historici.

Dus waarom? Het is heel moeilijk te zeggen. Na het doorspitten van internet kan ik op dit moment de volgende antwoorden uitlijnen:

  1. De joden schamen zich zelf voor hun verleden en dat zij zelf meededen aan de uitroeiing van hun eigen volg. Zie mijn vorige artikel hierover.
  2. De joden schamen zich dat zij zelf ook wrede dingen het Poolse volk aangedaan hebben.
  3. De joden (staat Israël) willen een internationaal imago van Polen creëren als een vijandige staat.
  4. Wellicht hebben deze beschuldigingen iets te maken met de JUST-Act.

En het resultaat van deze retoriek is…

Een paar voorbeelden…

De Nederlandse serie Moja Polska (Mijn Polen) vorig jaar uitgezonden waarin de Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode (33) een verslag over Polen doet. In de eerste aflevering vertelt zij:

Oświęcim het donkerste stadje van Polen. Want ja, Oświęcim is Auschwitz. Alleen in Auschwitz spreekt niemand over Auschwitz. Ook mijn opa en oma ni. Zij Wilden na de oorlog een nieuw leven opbouwen. Zij werkten in de zogenaamde gloednieuwe fabrieken van de communistische staat. Maar eigenlijk waren dat oude fabrieken van de nazi’s.

En verder neemt ze de Polen kwalijk dat nooit over spreken.

Ze willen het liefst de geschiedenis vergeten. Maar het kamp ligt midden in de stad en is één van de grootste toeristische trekpleisters van Polen. Voor mijn moeder was het pijnlijk. Haar kleuterschool bleek voormalig kampgebouw te zijn. Haar leuke vakantie in de bergen werden gevierd in de vakantiewoningen van de SS. Mijn moeder vond het moeilijkst dat alles in haar jeugd besmet was door de oorlog (…). Dat er niet over gesproken werd en dat er mensen iet nieuwsgierig waren uit haar stad naar de waarheid (…). Als je hier leeft dan graaf je niet naar de geschiedenis.

Is het echt zo raar dat de mensen niet elke dag over de Tweede Wereldoorlog praten? Dat zie ik ook niet elke dag in Nederland. En dat is niet zo dat de mensen niet nieuwsgierig waren naar de geschiedenis. De mensen wisten al snel wat er zich in het kamp afspeelde, juist omdat ze midden in woonden. Dus deze beschuldiging is onterecht.

En verder:

Als je hier na de oorlog bent geboren, dan probeer je de oorlog bij het kamp te laten (…). Mijn nichtje zei laatst: ‘ik heb alleen maar over oorlog als jullie er zijn’. Soms denk ik dat het niet praten typisch Pools is want Polen kijken vooruit (…). Ze werken overal in de wereld zodat zin in de toekomst een huis kunnen bouwen, in Polen. Morgen is veel belangrijker dan gisteren.

In Polen wordt er huis veel aandacht aan de Poolse geschiedenis besteed. In veel Poolse steden en voornamelijk in Warschau zie je overal Tweede Wereldoorlog monumenten. Eigenlijk zo veel dat ik als jong meisje een beetje genoeg van had omdat ik vond dat dit allemaal te overdreven en te droevig is. En wij als natie naar de toekomst moeten kijken. Dat is niet helemaal niet raar.

En nog een citaat:

Polen praten liever niet over de gebeurtenissen van vroeger. Als het over Auschwitz gaat, dan begrijp ik het wel want wij zaten in Nederland. Ver weg van het voormalige doodskamp. En zij leefden er middenin. Tussen de resten van de holocaust.

Wat de journaliste Dore van Duivenbode met haar uitspraken in deze serie insinueert is het volgende: Polen zouden over het verleden niet willen spreken omdat hun verleden is en daarom is het zo pijnlijk.

Ben je een met mijn conclusie of niet? Laat me weten!

Het tweede voorbeeld is een scriptie van Fien de Coninck ‘Een onverwerkt verleden. Ida en historische trauma’s in het hedendaagse Polen’. Zij concludeert in haar werkstuk als volgt:

Maar het aantreden van PiS in oktober 2015 heeft het op gang gebrachte debat opnieuw doen verstommen. Films, boeken, toneelstukken, museumvoorstellingen…die een verhaal vertellen dat afwijkt van het nationale narratief, worden op verschillende manieren geweerd uit de Poolse
samenleving. Door slechts één versie van de geschiedenis toe te laten, speelt PiS in op het bestaande slachtoffergevoel en versterken ze het geloof in dit slachtoffergevoel, waardoor geen ruimte wordt gecreëerd voor gesprekken die verder gaan dan dit enkele perspectief. Dat PiS ook gebruikt maakt van het verwijt ‘anti-Poolsheid’ duidt ook op het feit dat ze diepgaandere debatten vermijden door bepaalde onderwerpen te bestempelen als ‘schadelijk voor Polen’ en ‘indruisend tegen de Poolse waarden’, in lijn met het bestaande, Poolse narratief. Zo blijven de verschillende aspecten van de Poolse geschiedenis, waaronder Poolse verantwoordelijkheid in de Holocaust, onbesproken onderwerpen en historische trauma’s.

Ik weet niet waar ik moet beginnen. Ik heb een paar uitdrukkingen uit haar conclusie uitgehaald:

  • één versie van de geschiedenis… er is toch maar één versie van de geschiedenis.
  • slachtoffergevoel... Polen heeft het meeste geleden in de Tweede Wereldoorlog. Dat is een feit en geen slachtoffergevoel.
  • geen ruimte voor gesprekken die verder gaan dan dit enkele perspectief… dat is niet waar. Polen beseffen heel goed dat er uitzonderingen waren. Dat er mensen waren die joden verrieden. Dat betwist niemand.
  • onderwerpen te bestempelen als ‘schadelijk voor Polen’ … Polen beschuldigen van de Holocaust is ‘schadelijk voor Polen’.
  • Poolse verantwoordelijkheid in de Holocaust… die is er niet! Slechts uitzonderingen uit de toenmalige Poolse samenleving.

En nog een recentelijk voorbeeld is de ceremonie ter herdenking van de bevrijding van Auschwitz-Birkenau, die op 23 januari dit jaar plaatsvond. De officiële organisator Yad Vashem Instituut heeft aangekondigd dat alleen vertegenwoordigers van de VS, Rusland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland zullen spreken. De Poolse president Andrzej Duda ontving ook een uitnodiging maar hij mocht niet spreken. De Poolse president besloot om niet naar Jeruzalem te reizen. Of dat het meest diplomatische beslissing was, weet ik niet. Maar je ziet het patroon. De daders mochten tijdens deze ceremonie spreken. De landen zoals VS en Groot-Britannië hebben de nazi’s met behulp van Rusland verslaan maar hebben zelf ‘geen schone handen’. Hoewel de Tweede Wereldoorlog nog niet was begonnen, werd de basis voor de vervolging van de joden al gelegd in Duitsland, waar het joodse volk te maken kreeg met intimidatie, discriminatie en politieke vervolging. De VS heeft het schip M.S. St. Louis met de 937 joodse vluchtelingen geweigerd die uit nazi-Duitsland probeerden te ontsnappen. En Rusland? Of eigenlijk Sovjet-Unie toentertijd. Dit land heeft in de eerste instantie met Hitler samengewerkt.

Zoals je ziet het begon in 1974 met een bijeenkomst. In 2017 kun je op de Universiteit Leuven promoveren met het thema dat Polen van de holocaust beschuldigt. En in 2019 wordt Polen niet eens genoemd als een slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog. Heel triest. De propaganda werkt.

Bronnen:
Gilad Atzmon
British Poles in het VK
PolandIn op Twitter
PolandIn website
Redding van de joden door de Polen tijdens de Holocaust
Een onverwerkt verleden
VPRO serie ‘Moja Polska’