De Orthodoxe Kerk vertegenwoordigt de op één na grootste religie in Polen. Volgens verschillende schattingen zijn er tussen 500.000 en 600.000 volgelingen van deze religie in Polen. De meeste van hen wonen op dit moment in het oosten van het land. Eind maart 2020 zou ik naar Polen vliegen om deze regio te bezoeken om daar met mijn ouders rond te reizen. Door de uitbraak van de pandemie kon ik mijn plannen niet uitvoeren. Tot nu toe is het oosten van Polen het minst bekende gebied voor mij. Ongetwijfeld ga ik nog ooit mijn droom realiseren. Onlangs ben ik achtergekomen dat er veel van de monumentale orthodoxe kerken zich in de regio bevinden, waar ik nu woon. Vandaar deze nieuwe reeks over dit onderwerp op mijn blog.
De route ten noorden van Krynica
De Poolse orthodoxen hebben meer dan 300 kerken verspreid over het hele land tot hun beschikking. Vele van deze kerken zijn van onschatbare waarde en historische monumenten. Sommige orthodoxe kerken dateren uit het begin van de 16e eeuw. Voor deze route hebben we 5 kerken uitgekozen allemaal ten noorden van Krynica:
- Sint-Cosmas en Damianuskerk in Berest
- Sint-Cosmas en Damianuskerk in Piorunka
- Sint-Paraskevikerk in Czyrna
- Sint-Cosmas en Damianuskerk in Banica
- Aartsengel Michaëlkerk in Brunary
Wie heeft deze kerken gebouwd?
Het antwoord op deze vraag is: de etnische minderheid in Polen genaamd Lemken. En dan zal ik uitleggen wie de Lemken zijn. De Lemken zijn een groep van Karpatische bergbewoners en zijn een mix van Oekraïners, Slowaken, Polen, Vlachen en Roethenen. Zij wonen in het noordelijke deel van de Karpaten, in het bijzonder de Lage Beskiden, Beskid Sądecki en het Bieszczady-gebergte. Ze wonen zowel aan de Poolse als aan de Slowaakse kant. Ze hebben hun eigen cultuur en klederdracht. Tot ongeveer 1947 hadden ze zelfs hun eigen taal. De meeste van hen behoorden tot oosters-katholieke kerk. De Lemken zijn tot het katholieke geloof bekeerd. Daarom zijn de Orthodoxe kerken in de Katholieke kerken veranderd. De traditionele bouw van de Orthodoxe kerken in deze regio bleef echter bewaard.
Een bekende Lemko was Andy Warhol die samen met zijn familie naar de VS emigreerde als gevolg van de etnische zuiveringen.
De bouw van de kerken
Kenmerkend voor deze kerken is een duidelijke indeling in drie ruimtes: een toren waar de kerkklokken zich bevinden, de ruimte in de toren wordt in het Pools babiniec genoemd (hier verbleven de vrouwen om te bidden; de naam komt van het Poolse woord baba – vrouw), het schip en het priesterkoor. Het dak wordt bekroond met koepels met kruisen. Boven in de toren bevinden zich de kerkklokken.
Sint-Cosmas en Damianuskerk in Berest
De eerste kerk op onze route is de Sint-Cosmas en Damianuskerk in Berest die in 1842 gebouwd werd. We mochten de kerk zowel van buiten als van binnen bekijken. Maar we mochten binnen geen foto’s maken. We werden geleid door een vrijwilligster die ons e.e.a. over de kerk vertelde.
Sint-Cosmas en Damianuskerk in Piorunka
De volgende kerk bevindt zich in een klein dorp genaamd Piorunka. We hoeven maar 3 minuten in de auto te zitten want het is 2,4 km verder. De kerk dateert uit 1798. Na de Tweede Wereldoorlog werd het tevens door de Katholieke Kerk overgenomen. Deze kerk was helaas gesloten voor bezoekers.
Wat ons opviel op het naastgelegen terrein van de kerk is een fraai en niet al te groot kerkhof. Elk graf wordt versierd door de familie van de overledene met bloemen en lantaarns. Dit soort opvallende kerkhoven zie je in elk dorp in Polen. Gewoon naast de kerken, naast de scholen of in het midden van de dorpen. De Polen geloven dat de overledene familieleden hen kunnen beschermen. In de steden vind je ook veel prachtige kerkhoven, maar daar moet je meer moeite voor doen om ze in een grote stad te vinden.
Sint-Paraskevikerk in Czyrna
De volgende kerk bevindt zich ook heel dichtbij. We stappen in de auto voor maar 4 min en rijden 3,8 km. Meteen bij de aankomst merk ik dat het beter zou zijn voor het effect op de foto’s als ik de foto’s op een zonnige dag in de lente of laat in de herfst zou kunnen maken. De volle en groene bomen blokkeren het uitzicht vanuit de voorkant. Daarom besloot ik een foto vanuit de achterkant te maken.
Deze orthodoxe kerk dateert uit 1893 en behoort tot de mooiste orthodoxe kerken van deze regio. De kerk konden we niet van binnen bewonderen.
We stappen in de auto en rijden richting Banica, daar kunnen we de volgende kerk bekijken. We stoppen halverwege op een berg om de zilverkleurige koepels van de Sint-Paraskevikerk in Czyrna vanaf afstand te kunnen bewonderen.
Sint-Cosmas en Damianuskerk in Banica
Banica (uitspraak: Banietsa) is een piepklein plaatsje met maar 260 inwoners maakt indruk op ons met zijn prachtige en gemoedelijke vrijstaande huizen. Zo veel ruimte, zo veel gezelligheid en cultuur in dit dorp.
De Sint-Cosmas en Damianuskerk werd gebouwd aan het einde van de 18e eeuw op de plaats van drie orthodoxe kerken die hier stonden, waarvan de eerste uit het einde van de 16e eeuw dateert. Na de Tweede Wereldoorlog werd ook deze kerk overgenomen door de Rooms-Katholieke Kerk. Het geloof, dat in de kerk wordt uitgeoefend, werd echter niet gewijzigd.
Aartsengel Michaëlkerk in Brunary
De laatste orthodoxe kerk op onze route ligt in het dorp Brunary. Hij dateert uit 1653 en ligt maar 8 km ten noorden van Banica. We hoeven dus maar 10 min in de auto te zitten en aan onze linkerhand zien we een echte parel tevoorschijn komen. Deze kerk behoort tot de mooiste kerken uit deze regio. Sinds 2013 staat het monument op de UNESCO Werelderfgoedlijst.
Ook bij deze kerk kom ik tot de conclusie dat het beter is om een foto in de vroege lente of late herfst te maken. Foto’s maken van kerken is een kunst op zich voor een beginnende blogger en fotograaf 🤪
