In de christelijke traditie is Pasen het belangrijkste liturgische feest. Op Goede Vrijdag herdenken de christenen het lijden en de kruisdood van Jezus en met Pasen vieren zij zijn opstanding uit de dood. De Polen weten heel goed waarom dit feest gevierd wordt. Voor Polen is het een familiefeest vol religieuze tradities en symbolen. Bijgaand een greep uit de paastradities die je Polen tegenkomt.
Voorjaarsschoonmaak
We beginnen met de traditie van een voorjaarsschoonmaak. In Polen heeft dit ook een symbolisch karakter. Door het schoonmaken wordt alle kwaad weggehaald. Daarom gaat men kamer voor kamer te werk. Men gaat stofzuigen, afstoffen, ramen lappen, kleden met een mattenklopper uitkloppen (ook al heb ik dit al lang niet meer gezien). Alle kastjes in de keuken worden zorgvuldig afgenomen. De tegels in de badkamer en het toilet worden afgewassen. De gordijnen worden naar de stomerij gebracht. En ook het beddengoed waar het met stijfsel behandeld wordt. Soms worden zelfs de dekbedden en kussens ook in de stomerij gewassen.
Palmpasenstokken
De Heilige Week begint met de Palmzondag wanneer de gelovigen met een zelfgemaakte palmpasenstok naar de kerk gaan waar het gezegend wordt. De zegening beschermt de gezinsleden tegen het kwaad, ziektes en ongeluk. Palmpasenstok is een symbool van de onsterfelijkheid van de ziel en de wederopstanding van Jezus. Hij wordt met zelfgemaakte bloemetjes van crêpe papier versierd. Ook met maretakken en katten boomtakken.
De gezegende palmpasenstokken worden door de boeren op hun land neergezet om hun gewassen tegen de natuurrampen te beschermen en voor een overvloedige oogst te zorgen.
Judas verdrinken of verbranden
In sommige Poolse dorpen wordt op Heilige Woensdag het ritueel van Judas verdrinken of verbranden gecultiveerd. Er wordt een pop van stro en oude kleren gemaakt. De bewoners verzamelen zich langs de weg en slaan de pop met stokken. Aan het einde wordt de verrader van Jezus – Judas – in de rivier of moeras gegooid of verbrand. Zo geschiedt de gerechtigheid. Deze traditie wordt nog steeds in andere landen beoefend, zoals in Mexico of Griekenland.
Haring ophangen en zure roggesoep begraven
Dit is een heel oude en vergeten traditie die voornamelijk in Koejavië (in het noorden van Polen) voorkwam. Tijdens de strenge vastentijd was het eten meestal beperkt tot zure roggesoep en haring. Vlees en dierlijke vetten, zuivel en suiker werden niet gegeten. Dus toen het vasten ten einde liep, was de traditie op de avond van Goede Vrijdag of op de ochtend van Stille Zaterdag om zure roggesoep te begraven en haring op te hangen, wat het einde van verzoeningsleer symboliseerde. Tegenwoordig wordt de zure roggesoep met witte worst als traditioneel gerecht tijdens Pasen gegeten.
Pisanki – Poolse paaseieren
Het decoreren van eieren is een bekende christelijke traditie, die niet alleen in Polen voorkomt. In Polen heb je verschillende soorten paaseieren, de naam is afkomstig van de manier van versieren. En zo heb je:
Pisanki – om ze te maken heb je kaarsvet en een puntig stuk gereedschap nodig, bijvoorbeeld mes. Met het scherpe punt wordt de kaarsvet op het ei aangebracht en vervolgens wordt het hele ei geverfd.
Skrobanki of Drapanki (skrobać – schrapen, drapać – krabben) – het ei wordt eerst in één kleur geverfd en vervolgens wordt het patroon erop geschraapt .
Kraszanki – dat zijn in het rood geverfde eieren.
Malowanki (malować – verven) – eieren geverfd in een andere uniforme kleur dan rood.
Naklejanki (naklejać – plakken) – stukjes papier worden op de eieren geplakt.
Wyklejanki of Oklejanki (wyklejać of oklejać – opplakken) – de eieren worden versierd door natuurlijke versieringen, zoals gras, bloemen, bladeren, wol etc.
Wydmuszki (wydmuchać – uitblazen) – uit het rauwe ei moet je heel voorzichtig de inhoud uitblazen en later het ei versieren.
Święconka – het paasmandje
Op Stille Zaterdag gaan de gelovigen met een paasmandje naar de kerk. De inhoud van het paasmandje is heel symbolisch. Elk stukje voedsel dat erin is geplaatst, is bedoeld om iets te symboliseren. En de mand moet van riet zijn met een wit servetje erin. En in het mandje heb je heb je de volgende producten:
Brood – een onmisbaar product in het mandje dat de eucharistie symboliseert en tegelijkertijd het dagelijkse basisvoedsel is.
Zout – wordt geassocieerd met spirituele kracht en geestelijke bescherming.
Eieren – een onafscheidelijk symbool van Pasen. Het ei is een oud symbool van kracht, leven en wedergeboorte.
Mierikswortel – deze plant heeft een beschermende en antiseptische eigenschappen. Het wordt ook beweerd dat het de vertering van ‘zware’ Poolse vleesgerechten vergemakkelijkt. De pittige smaak zou de passie van Jezus moeten uitbeelden.
Paascake – symboliseert de kookvaardigheid van de vrouw.
Lammetje gemaakt van brood, cake, suiker of zelfs boter
Er worden ook vaak kleine katten boomtakken, maretakken of takjes van buxus ter versiering in het mandje gelegd.
De eerste Paasdag – de dag van vreugde
Op de eerste Paasdag is het gebruikelijk om feestelijk te ontbijten. Voor het ontbijt worden de eieren uit het paasmandje onder de gezinsleden verdeeld. Tijdens het ontbijt worden de traditionele Poolse gerechten gegeten.
De Tweede Paasdag is in Polen de Natte Maandag oftewel Śmigus-Dyngus
De traditie gaat hoogstwaarschijnlijk terug tot de 14e/15e eeuw. Soortgelijke tradities zijn overal in Midden- en Oost-Europa te vinden, met Поливаний понеділок in Oekraïne, Oblévačka in het Tsjechisch, Oblievačka in het Slowaaks en Vízbevető in Hongarije. Verschillende bronnen beweren dat het oorspronkelijk ging om het natgooien met water op alleen de bruiden en vervolgens het zachtjes slaan met jonge takken op de benen. Het slaan met takjes werd beschouwd als het ‘drogen’ nadat het eerst nat was geworden. Hoewel het misschien niet aantrekkelijk klinkt, was het bedoeld als een manier om aan elkaar sympathie te tonen wat waarschijnlijk later in een huwelijk resulteerde.
Tegenwoordig wordt het als een gezellig waterspel tussen jong en oud gezien.
Paashaas zoeken
Op de Eerste Paasdag zoeken de kindjes in Polen de paashaas… nah eigenlijk zoeken ze cadeautjes van de paashaas. Maar het spel wordt in Polen ‘paashaas zoeken’ genoemd. Na het feestelijke ontbijt met de familie gaan de kindjes op zoek naar verschillende cadeautjes die ’s nachts door de paashaas in de tuin, in het huis of appartement verstopt worden. Dat kunnen niet alleen chocolade paaseitjes, maar ook knutselspulletjes of andere kleinigheidjes zijn. In sommige delen van Polen wordt dit op een andere dag van de Heilige Week gedaan.
