De zloty (teken zł, code PLN) is de officiële munteenheid en het wettige betaalmiddel van Polen. Het is onderverdeeld in een subeenheid genaamd grosz. 1 PLN = 100 grosz. Waar komt de naam vandaan? Wat is de geschiedenis van de Poolse bankbiljetten? Hoe zien de huidige bankbiljetten eruit?
Waar komen de namen złoty en grosz vandaan?
Voor de Polen doet de oorsprong van de naam waarschijnlijk geen twijfel rijzen. De term złoty is een bijvoeglijk naamwoord in een mannelijke vorm dat gouden betekent dus in feite ‘goud’ aanduidt. Deze term verwees in het verleden naar aan specifieke waarde in goud. De naam grosz daarentegen komt van het Latijns denarius grossus wat groot denarius betekent.
Een beetje geschiedenis
Het zal niet verwonderlijk zijn om te vertellen dat de geschiedenis van de Poolse munteenheid nauw verbonden is met de geschiedenis van Polen. De Poolse złoty bestaat pas sinds 1995 in zijn huidige vorm van biljetten en munten. De geschiedenis van de Poolse złoty is buitengewoon interessant en het is zeker de moeite waard om er meer over te leren.
De invoering van de Poolse munteenheid vond in de 10e eeuw plaats en destijds heette het denarius. Vanaf 15e eeuw werd de naam złoty geïntroduceerd en toen werd hij in 30 grosz verdeeld. In 1776 begon de productie van de Poolse muntstukken, net voordat Polen zijn onafhankelijkheid verloor. Als gevolg van de Driedelingen van Polen werd er in elk deel van Polen een andere munt gebruikt, dat wil zeggen Oostenrijk-Hongarije, Pruisen en Rusland hadden hun eigen munteenheid op zijn ingelijfde gebied gelanceerd.
Toen Polen zijn onafhankelijkheid in 1918 herwon, werd de Poolse mark ingevoerd. Polen worstelde met veel problemen, zoals economische en politieke integratie van de drie gebieden die zich onder ander bewind de afgelopen 123 jaar bevonden. Eén van die problemen was een hyperinflatie (van maar liefst 3.000%) die door het land raasde als gevolg van het bijdrukken van geld.
In 1924 werden er concrete economische en politieke hervormingen doorgevoerd door de regering van Władysław Grabski. Hij maakte een einde aan de hyperinflatie. Bovendien werd er een nieuwe munteenheid geïntroduceerd of eigenlijk geherintroduceerd, de złoty, ter waarde van 1.800.000 de oude Poolse mark. De nieuwe złoty was gekoppeld aan het goud en evenveel waard als de Zwitserse frank.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er nieuwe bankbiljetten en munten in omloop gebracht met dezelfde naam złoty maar de valuta was niet helemaal hetzelfde. De vooroorlogse bankbiljetten van złoty konden ingewisseld worden voor de nieuwe złoty tegen de diverse wisselkoers voor Duitsers, Polen en joden, en zelfs ondernemers. De nieuwe bankbiljetten van złoty werden uitgevaardigd door de Centrale Bank van Polen wiens hoofdkantoor zich in Krakau bevond. Tijdens de Duitse bezetting was dit trouwens de enige instelling (afgezien van het Poolse Rode Kruis) die het woord ‘Polen’ mocht gebruiken. In de door de Sovjet-Unie bezette gebieden werd de roebel een officiële munteenheid.
In de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog verschenen er maar liefst 23 biljetten van de nieuwe Poolse złoty in 10 verschillende waardes. Op deze manier was de communistische regering van plan om valsemunterij te bestrijden omdat er elke keer een ander plaatje op het bankbiljet verscheen. Ook was dit een goede manier om de communistische ideologie te propageren door middel van tekeningen van werkende klasse op de biljetten, zoals een boer, bloemist, mijnwerker, visser of gewoon een arbeider.
Hyperinflatie en Poolse voormalige bankbiljetten
In de jaren 1974-1977 werden er bankbiljetten ingevoerd zoals ik deze ook uit mijn jeugd ken. Ook al moet ik erbij vermelden dat de bankbiljetten van 10 en 20 złoty toen al zeldzaam waren door de inflatie.
fasfd
Na de val van het communisme in 1989 ondernam de regering een aantal hervormingen, zoals de commercialisering van de markt en de indexering van de lonen. Als gevolg hiervan deed zich de fenomeen van de hyperinflatie voor vóór de tweede keer in de geschiedenis van Polen. In de jaren 1989-1990 bedroeg de hyperinflatie meer dan 1.000%. Er kwamen snel nieuwe bankbiljetten van 10.000 złoty, 20.000 złoty en het liep snel zelfs tot 5.000.000 złoty.
De hyperinflatie werd uiteindelijk overwonnen door het economische hervormingsplan van Leszek Balcerowicz, de minister van Financiën in de regering van Tadeusz Mazowiecki. Als gevolg van de hervormingen daalde de inflatie onder 10%. Vervolgens werd een westvoorstel door het parlement aangenomen met betrekking tot de denominatie. De oude bankbiljetten (PLZ) zouden vervangen worden door nieuwe bankbiljetten (PLN) in verhouding 10.000:1.
De actie begon op 1 januari 1995. Twee jaar lang mochten Polen de oude en nieuwe bankbiljetten tegelijkertijd gebruiken.
Dit zijn de Poolse bankbiljetten in hun huidige vorm:
De Poolse hedendaagse bankbiljetten zijn voorzien van de portretten van de Poolse koningen. Op het bankbiljet van 10 złoty zie je de eerste Poolse koning Mieszko I, op het bankbiljet van 20 złoty zijn zoon en de troonopvolger Bolesław I Chrobry, op het bankbiljet van 50 złoty de Poolse koning Casimir III (1333-1370), op het bankbiljet van 100 złoty Wladislaus II Jagiello (1386-1434), op het bankbiljet van 200 złoty Sigismund I de Oude (1506-1548).
Vanaf 2017 is er een nieuw bankbiljet bijgekomen ter waarde van 500 złoty met de afbeelding van de Poolse koning Jan III Sobieski (1674-1696). Ik heb dit bankbiljet nog nooit gezien. Wellicht komt er snel een verandering in door de inflatie.
