Binnen de Europese Unie ergeren de staats- en regeringsleiders zich enorm om een paar stoute jongens van de klas. Namelijk Hongarije, Slovakije, Slovenië en Polen, die hardnekkig migranten uit Noord-Afrika en Middel Oosten weigeren op te vangen. Waarom verzet zo een van oudsher tolerant en multicultureel land als Polen zich tegen de migratie? Is de oorzaak van deze situatie toe te wijten aan vooroordeel of angst? Of misschien is het land racistisch zoals het vaak in de media afgebeeld wordt? Of hebben de Polen gewoon goede redenen om de verlichte quota vanuit de EU te weigeren?
Eerst een beetje geschiedenis…
Op 1 juli 1569 (precies 450 jaar geleden voordat ik dit artikel schrijf) werd een verbond tussen Polen en Litouwen in Lublin getekend. Dit verbond leidde tot het ontstaan van het Pools-Litouwse Gemenebest waarbij een Poolse Jagiellonen-koninkrijk en het grootvorstendom Litouwen gefuseerd werden. Dit werd ook Republiek der Beide Volkeren genoemd. In dit enorme gebied woonden Polen, Litouwers, Oekraïners, Russen, Pruisen, Wit-Russen en Joden. De gesproken talen waren Pools, Russisch, Latijns, Duits, Wit-Russisch, Estisch, Jiddisch, Lets en Litouws. Religieus divers was het ook: rooms-katholieken, Joden, orthodoxen, protestanten en moslims. Het Gemenebest stond in Europa bekend om voorspoed en tolerantie. Het was een belangrijk Europees centrum voor de ontwikkelingen van sociale en politieke ideeën. Het Gemenebest was in Europa bekend om een zeldzaam quasi-democratisch politiek systeem, dat ook door de filosofen en schrijvers geprezen werd. In de achttiende eeuw schreef de Franse historicus Claude Carloman de Rulhière over het 16e-eeuwse Polen: “Dit land, dat we in onze tijd door religies verdeeld zagen, is het eerste land in Europa, dat een voorbeeld van tolerantie is. In dit land staan kerken en synagogen tussen de moskeeën’.
In het onderstaande filmpje legt een bekende Engelse historicus Norman Davies uit over het Pools-Litouwse Gemenebest. Hij heeft een aantal boeken over Polen geschreven, waaronder: ‘God’s Playground‘, ‘Rising ’44‘ en ‘Heart of Europe‘:
In 1795 werd dat gigantische rijk verdeeld door de drie landburen: Pruisen, Oostenrijk-Hongarije en Rusland. Voor 123 jaar lang, tot het einde van Wereldoorlog I, zou Polen niet meer als land bestaan. Maar de trotse Polen koesterden hun taal, cultuur en geschiedenis, die in ondergrondse scholen en universiteiten voor 6 generaties werden doorgegeven.
Na het terugwinnen van onafhankelijkheid in 1918 is Polen nog steeds een mozaïek van religies. Maar toen kwamen de Duitsers met hun ideologie van Untermensch. De liquidatie van Slaven en Joden was het doel. De Joden, die eeuwenlang een veilig thuis in Polen vonden, werden door de Duitsers radicaal uitgeroeid (voor de uitbraak van de oorlog leefden ongeveer 3,5 mln Joden in Polen. Warschau was de op een na grootste stad met de grootste Joodse gemeenschap – de grootste was New York). De Joden, die de oorlog hebben overleefd, vluchtten naar Jeruzalem. En zo veranderde Polen van een multicultureel naar homogeen land. Het Ijzeren Gordijn hielp voor 43 jaar lang ook niet. De Westerse grens werd volledig gesloten en bewaakt door het communistische Volksleger aan één kant en door de Grenztruppen der DDR aan de andere kant.
Toen kwam het jaar 1989, het jaar van grote veranderingen in Europa. Het Ijzeren Gordijn ‘viel’ en de grenzen gingen open. De Polen en andere Oost-Europese landen hebben een kans gekregen om een welvaren land op te bouwen. En de Polen hebben deze kans met beide handen gegrepen. Mede door hun ijver is Polen nu het enige land in Europa met de langste groei van het BBP. In 2017 is de economische groei van maar liefst 4,6% genoteerd. Dat is duidelijk te zien aan het onderstaande grafiekje:
Hoe het mogelijk is, dat Polen van een communistisch land in een ‘groeikampioen’ veranderde, moet in deze blog niet aan de orde zijn. Mocht je interesse hebben, dan kan ik het volgende artikel aanbevelen. Geschreven door Marcin Piatkowski – Senior Economist bij de World Bank. Ook ontstaat hier een vraag waarom zo veel Polen nog steeds naar het Westen emigreren, maar daarover schrijf ik een andere keer.
Het volgende punt is dat de constante economische groei Polen een aantrekkelijk land heeft gemaakt voor emigratie: uit landen zoals Oekraïne, Oezbekistan, Moldavië of Wit-Rusland. In de laatste jaren kregen de gemeentes aanvragen voor werkvergunningen zelfs vanuit China of Indië. Desalniettemin heeft Polen nog steeds een negatief migratie saldo.
Naar schattingen ligt het aantal Oekraïners in Polen tussen 100.000 en 250.000. Deze migranten zien vandaag Polen, zoals de Poolse emigranten Duitsland, Nederland en Groot-Brittanië vroeger zagen. Een land waarin je kunt wonen, werken en je geld voor fatsoenlijk leven verdienen. En je moet werken als immigrant in Polen want van de staat biedt geen uitgebreide sociale voorzieningen.
En nu een beetje statistiek…
Het Poolse Bureau voor Statistiek heeft in 2015 en 2016 een uitgebreid onderzoek uitgevoerd over hoe de Polen over de opvang van de vluchtelingen denken.
bron CBOS naar eigen vertaling en uitwerking
Ter vergelijking hoe de Polen over de immigranten uit Oekraïne denken:
bron CBOS naar eigen vertaling en uitwerking
De conclusies uit de opiniepeiling zijn als volgt:
– meer de helft is tegen de opvang van vluchtelingen;
– ongeveer 40% zou een tijdelijke opvang aanbieden tot dat de vluchtelingen terug kunnen keren naar hun land van herkomst;
– de Polen zijn meer positief georiënteerd tegen de vluchtelingen uit Oekraïne dan uit het Middel Oosten of Afrika.
En tot slot de argumenten…
Hieronder heb ik een aantal argumenten op een rijtje gezet waarom de Polen zich tegen de opvang van vluchtelingen verzetten:
- Economische kwesties
Dit argument heeft te maken met het feit dat Polen (nog) geen zorgstaat is. Zoals eerder genoemd kan de Poolse regering geen brede of langdurige sociale voorzieningen bieden. Ook al is de economische groei op dit moment uitstekend.
Opvang van vluchtelingen zou juist een verslechtering van de economische situatie kunnen betekenen, door bijvoorbeeld een stijgende werkloosheid. Aan de andere kant zou Polen voor de vluchtelingen geen eindbestemming zijn maar eerder een doorvoerhaven. - Veiligheid van de burgers
De meest voorkomende zorg van de deelnemers aan het onderzoek betrof in het algemeen de kwestie van de veiligheid. De Polen hebben bij hun buren in het Westen gezien dat een groeiend aantal aan moslims een gevaar van terrorisme met zich meebrengt. Polen heeft nog geen enkele keer de moslimterreur moeten verdragen en de burgers willen het graag zo houden. - Tegen de verplichte quota vanuit de EU
In de media werd het vaak gezegd dat de afspraken over de eerlijke verdeling van de vluchtelingen over de lidstaten niet werden nageleefd. De voormalige Poolse regering heeft namelijk zo een consensus met de EU getekend. De 2015 verkiezingen hebben laten zien dat de burgers het er niet mee eens waren. En volgens de hierboven getoonde grafieken nog steeds dezelfde mening hebben. De gekozen partij PiS (in het Pools: Prawo i Sprawiedliwość, in het Nederlands: Recht en Rechtvaardigheid) heeft zich openlijk tegen de verplichte quota vanuit de UE uitgesproken. Deze denkwijze en nog andere punten werden goed ontvangen door de burgers. Vandaag een mooie overwinning van PiS in 2015.
Wat de Polen eigenlijk het meeste aan dit punt dwarszit, is ‘de bemoeienis’ vanuit Brussel. Voor 43 jaar lang moest Polen de politiek vanuit Moscow opvolgen en nu gebeurt hetzelfde, maar dan vanuit de EU. Polen is een onafhankelijk land en wil zijn eigen binnen- en buitenlands politiek bedrijven. - Verschil in normen en waarden
Een hoge mate van angst voor culturele en religieuze islamitische dominantie speelt ook een rol. Het verschil tussen de Westerse en islamitische normen en waarden wordt als ‘niet te overwinnen’ beschouwd. De verontrustende berichten vanuit het Westen over terreur in zwembaden, de op straat biddende moslims, moskeeën waar in plaats van religieuze boodschap een politieke ideologie gepreekt wordt, veroorzaakt nog meer angst. En de algemene beschouwing over de islam wordt alleen maar sterker bevestigt dat de moslims eenmal gevestigd in een land steeds eigenwijzer worden in de manier waarop zij hun normen en waarden uiten, naleven en uiteindelijk opleggen. - Terughoudenheid is assimileren
Polen kent een klein moslimgemeenschap. Dat zijn de afstammelingen van de zogenaamde Krim-Tataren die in het Oosten van het land wonen. In totaal bedraagt het moslimgemeenschap ongeveer 0,1% van de bevolking (ter vergelijking 8,8% in Frankrijk, 7,1% in Nederland, 6,1% in Duitsland). De Tataren zijn echter goed ingeburgerd, ze noemen zichzelf eerst ‘één Pool’ en daarna ‘Moslim’. Dat is toch een contrast t.o.v. de Turkse Nederlanders, die in het perfect Nederlands roepen dat ze Turks zijn en niet Nederlands.
In het Westen is het nog steeds moeilijk om toe te geven dat het integratiebeleid gefaald heeft. Deze stemmen hoor je echter steeds vaker van beide kanten. De Polen begrijpen dus niet waarom hun land verplicht zou moeten zijn om een problematiek te importeren waar hun buren nog steeds geen oplossing voor hebben kunnen vinden.
De integratie van de Oosterse immigranten verloopt anders. De Poolse taal wordt snel beheerst en je hoort de werkende Oekraïense in de bediening van restaurant van cafés. Ook al waren er grote wrijvingen in de geschiedenis tussen beide landen (onder de leiding van Stepan Bandera waren de Oekraïners de helpers van Hitler tijdens de WWII) ligt hun cultuur, normen en waarden dichterbij de Poolse.
Het zijn dus niet de vooroordelen. Het is zeker een beetje angst. En naar mijn mening zijn de bovengenoemde argumenten goed onderbouwd.
P.S. Ondertussen heeft Polen geen enkel persoon geaccepteerd als onderdeel van de verplichte quota en eerder gemaakte afspraken.
