Waar komen de namen van de maanden vandaan? Het gaat uiteraard om de Poolse namen van de maanden. De Engelse, Duitse of Nederlandse, zelfs Franse namen van de maanden lijken op elkaar. De namen van de maanden hebben deze talen overgenomen van de Romeinen. Ze zijn genoemd naar goden en keizers of zijn afkomstig van de Latijnse woorden. De Poolse namen van de maanden hebben echter een folkloristische oorsprong en zijn nauw verwant aan de verschijnselen die in de natuur worden waargenomen, aan het landbouwwerk, tevens aan het ritme van het plattelandsleven. Ze zijn tegelijkertijd het resultaat van een cyclische tijdsbeleving.
Bij het schrijven van dit artikel heb ik e.e.a. geleerd.
Styczeń – januari
Er zijn verschillende hypotheses waar deze naam vandaan komt. Volgens één kan de naam van deze maand afkomstig zijn van het werkwoord ‘stykać się‘ dat in het Nederlands ‘in contact komen’ betekent. Het gaat om het contact tussen het oude en het nieuwe jaar. Er is ook een veronderstelling dat de eerste maand van het jaar zijn naam aan het zelfstandig naamwoord ‘tyki‘ dankt. Dit woord betekent ‘stukken hout’. Het gaat om houten palen dit aan het begin van het jaar door de boeren in de velden gebruikt werden om planten. De meest waarschijnlijke hypothese is echter dat de naam is afgeleid van het werkwoord ‘siekać‘. Het gaat om de tijd van het jaar wanneer het hout gehakt en gekloofd werd.
Luty – februari
Het bijvoeglijk naamwoord ‘luty‘ in het Oud-Pools betekent ‘vrieskou/ wintervorst’. In februari is het immers heel koud. Vandaar de naam van de tweede naam van het jaar.
Marzec – maart
Sommige mensen in Polen veronderstellen dat de naam van deze maand van het werkwoord ‘marznąć‘ afkomstig is dat in het Nederlands ‘koud hebben’ betekent. Maar dit is niet waar. Hoewel er in maart nog steeds koud is, is de naam van deze maand afkomstig van het Latijnse woord ‘martius’. Deze maand is toegewijd aan de god Mars, de god van de oorlog. Oorspronkelijk was Mars vooral de god van de vegetatie en beschermer van het vee.
Kwiecień – april
De naam ‘kwiecień‘ laat weinig twijfel bestaan voor degenen die de Poolse taal machtig zijn. De naam is afgeleid van het werkwoord ‘kwitnąć’ wat in het Nederlands ‘bloeien’ betekent. De verklaring van de oorsprong is uiterst eenvoudig. In april bloeien immers alle bomen en veel bloemen.
Maj – mei
De naam van de vijfde maand van het jaar is een geschenk uit het Grieks – het komt van de naam van de Griekse godin Maja. Eerst de Grieken en daarna se Romeinen vereerden deze Griekse moedergodin van de aarde omdat zij de dingen van de natuur liet groeien.
Czerwiec – juni
De naam ‘czerwiec‘ komt van de naam van een insect ‘czerwiec Polski’ (geen Nederlandse naam gevonden, wel een Engelse naam: Polish cochineal of Saint John’s blood, de Latijnse namen zijn als volgt Porphyrophora polonica of Margarodes polonicus). Deze insecten werden gebruikt om een waardevolle kleurstof te verkrijgen.
De kleurstof rood, die geëxtraheerd werd uit dit insect, werd tijdens de middeleeuwen en de renaissance op een grote schaal in Europa verhandeld. In de 15e en 16e eeuw was het, samen met graan, hout en zout, een van de belangrijkste exportproducten van Polen, voornamelijk naar Zuid-Duitsland en Noord-Italië, evenals naar Frankrijk, Engeland, het Ottomaanse rijk en Armenië. In Polen werd de productie van de kleurstof grotendeels gemonopoliseerd door de Joodse kooplieden, die de kleurstof van boeren in Rood-Ruthenië en andere regio’s van Polen en Litouwen inkochten. De kooplieden verscheepten vervolgens de kleurstof naar grote Poolse steden zoals Krakau, Gdańsk en Poznań. Van daaruit werd de koopwaar geëxporteerd naar groothandels in Wrocław, Neurenberg, Frankfurt, Augsburg, Venetië en andere bestemmingen. Polish cochineal was een lucratieve onderneming. De naam van deze maand heeft dus ook een economische betekenis.
Lipiec – juli
In het geval van de maand juli is de uitleg eenvoudiger. De naam komt van de boom linde die in deze tijd van het jaar bloeien. In het Pools ‘lipa‘.
Sierpień – augustus
De Poolse naam ‘sierpień‘ dankt zijn naam aan het landbouwwerktuig ‘sierp‘. Het gaat om een sikkel die in deze periode gebruikt werd om gras en graan mee af te snijden.
Wrzesień – september
De naam van deze maand is afkomstig van de bloeiende heide in deze periode, namelijk van ongeveer half augustus t/m half september. ‘Heide’ noem je ‘wrzos‘ in het Pools.
Październik – oktober
Oktober dankt zijn naam aan de verwerking van vlas en hennep (kemp), waar in die tijd intensief aan werd gewerkt. De verhoute en droge stengels van vlas en hennep die gescheiden zijn van de draden noemt men in het Pools ‘paździerz.
Listopad – november
De naam ‘listopad‘ is heel picturaal voor degenen die de Poolse taal beheersen. Het eerste deel van het woord ‘list‘ geeft het woord ‘liść‘ – blad weer, het tweede deel ‘pad‘ betekent ‘pada‘ – ‘valt’. De naam van deze maand duidt de vallende bladeren aan.
Grudzień – december
De naam ‘grudzień‘ is afkomstig van het Poolse woord ‘gruda‘. Dit drukt de bevroren brokken aarde uit.
