In Polen komt er een nieuwe onderzoekscommissie die de invloed van Rusland op Poolse politici in de jaren 2007-2022 zal onderzoeken. Op 31 mei 2023 is deze wet getekend door de Poolse president Duda. Tegelijkertijd stuurde hij naar het Constitutioneel Tribunaal dat vervolgens moet vaststellen of deze wet in overeenstemming is met de grondwet.
In het geval dat de invloed wordt vastgesteld, kan de commissie deze politici verbieden om voor tien jaar Tweede Kamerlid, minister of premier te worden. Door sommigen wordt de nieuwe instantie gezien als een manier voor de regerende partij PiS om de oppositieleider Donald Tusk uit de weg te ruimen voor de verkiezingen in het najaar. Andere experts beschrijven deze juridische onzin met woorden, zoals wetteloosheid, heksenjacht of gewoon censuur. Dit najaar zijn er parlementsverkiezingen in Polen, waarbij de regerende nationaal-conservatieve partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) zich kandidaat stelt voor een derde ambtstermijn. De oppositie beweert dat de nieuwe Russische invloedscommissie zal worden gebruikt om hen tijdens de campagne aan te vallen.
Op dezelfde dag dat het Poolse parlement deze wet heeft aangenomen, kondigde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken aan dat de Amerikaanse regering bezorgd is over de goedkeuring van de nieuwe wetgeving, die zou kunnen worden misbruikt om de vrije en eerlijke verkiezingen in Polen te verstoren. Het Amerikaanse ministerie voegde eraan toe dat de door velen geuite bezorgdheid deelt dat de commissie zou kunnen worden gebruikt om de kandidatuur van oppositiepolitici zonder eerlijk proces te blokkeren.
Bovendien roept het ministerie de regering van Polen op om ervoor te zorgen dat deze wet de mogelijkheid van kiezers om op een kandidaat van hun keuze te stemmen niet belemmert en dat er geen beroep op wordt gedaan of deze wet wordt misbruikt op een manier die de waargenomen legitimiteit van verkiezingen zou kunnen aantasten.
Ondertussen heeft de Europese Commissie een inbreukprocedure tegen Polen ingeleid naar aanleiding van de oprichting van deze nieuwe commissie die de Russische invloed moet onderzoeken. Brussel is van mening dat de commissie vier gebieden van het Europese recht schendt met betrekking tot democratie, rechtszekerheid, het recht op rechtsbescherming en gegevensbescherming. Het heeft de Poolse regering 21 dagen de tijd gegeven – veel minder dan normaal voor inbreukprocedures – om op deze zorgen te reageren.
